Zarah speurt in haar eigen donkergroene ogen. Ze kijken wijs en tegelijk zit er een zweem van wildheid in. De ogen van een vrijheidsstrijder? Ze pakt de schaar van de tafel, langzaam laat ze de schaarbladen over elkaar schuiven: open, dicht, open. ‘Zal ik het doen?,’ vraagt ze hardop. Haar linkerhand laat ze door haar krachtige bos haar gaan. Ze is altijd trots geweest op dat haar. ‘Zal ik vanavond de schaar zetten in mijn ultieme trots, het symbool voor mijn onafhankelijkheid? Ja! Uit solidariteit met mijn wapenzusters in Iran.’
Zarah roept tegen haar spiegelbeeld: ‘Woman – Life – Freedom’! De leus van het vrouwenverzet, die regelmatig door de straten van Teheran klonk. Totdat de regering bekend maakte dat vrouwen die zonder hoofddoek of hijab over straat lopen, voortaan de doodstraf kunnen krijgen. ‘Ik kan niet meer wegkijken. De schaar erin!’ Langzaam zet Zarah de schaar in haar lokken. Hij aait rakelings langs de haartjes op haar wang.

Foto Freepick met een aanpassing van Rim Beckers
Wordt met deze daad een nieuw hoofdstuk ingeleid in haar leven, dat misschien snel de vorm van een thriller aan zal nemen? 38 Jaar geleden werd Zarah geboren op een koude vloer in een diepdonkere nacht in een vrouwengevangenis. Haar moeder schreeuwde tijdens het persen: ‘Nieuw leven! Leven in Vrijheid!’ Uiteindelijk blies ze kreunend haar laatste adem uit. Haar tante haalde de kleine Zarah in doeken gewikkeld op aan de poort van de gevangenis. Het meisje met de zeldzame donkergroene ogen had iets strijdbaars. Ze huilde met bijzondere overtuigingskracht en probeerde, zo klein als ze was, het dekentje dat haar omhulde al weg te rukken bij haar hoofd.
Tante vond thuis, tussen de spullen van haar zus, een verkreukeld briefje. Ze wist toen ze het schreef niet dat ze dood zou gaan, wat ze wel wist, was dat haar zus het kind op zou halen. De gevangenis is geen plek voor een baby. Ze schreef:
‘Zuster, noem mijn kind wanneer niemand luistert Lilith. Lilith is in veel culturen de ultieme, demonisch bevonden vrouwenfiguur: ze staat voor vrouwelijke onafhankelijkheid, strijdbaarheid en ongetemde seksualiteit. Een wijze voorspelde me dat mijn kleine Lilith groot zal worden binnen de vrouwenemancipatie in Iran’.
Ook de tante was onderdeel van de ondergrondse vrouwenbeweging in Teheran. Ze pakte het kind in haar armen, trok het dekentje van haar af en hield haar open en bloot in de lucht. Toen ze zeker wist dat er geen man meeluisterde riep ze: ‘Jij bent het! Lilith! De Ene!’
‘Lilith, dat ben ik!’, fluistert Zarah tegen haar spiegelbeeld. Haar ogen schitteren. ‘Maar ik was een lafaard. Ik ben gevlucht. Ik werd geen strijder voor de vrijheid van de vrouw, maar ik vluchtte Iran uit om een leven in vrijheid te leven. In Amerika heb ik een prachtig leven opgebouwd. Volgens de Ayatollah het land van de duivel. ‘Dood aan Amerika!’ scandeerden duizenden mannen in Iraanse moskeeën’.
‘Daar wilde ik zijn’, vervolgt ze haar innerlijke monoloog, ‘dus vluchtte ik naar het land van de duivel. Nu ben ik een succesvol strafrechtadvocaat. Ik kan gaan en staan waar ik wil, schrijf regelmatig artikelen in de New York Times en ik heb talloze mannen van binnen en van buiten gekend. Maar ik ben niet vrij. Mijn geest is nog gekluisterd aan Iran. Gekluisterd aan de vrouwengevangenis. Ik heb de profetie van de wijze die mijn moeder ontmoette niet vervuld. Ik leef in vrijheid, maar ik heb nooit gestreden voor de vrijheid. Zal ik verder leven in vrijheid of zal ik moedig in Iran gaan strijden en het risico lopen te sterven als martelaar voor de vrijheid van de vrouw?’ Ze klemt haar hand nog wat steviger om de afgeknipte klos haar.
Ben je ook schuldig als je wegkijkt, wegrent, het zinkende schip verlaat? Maar als je wel kijkt, kijk je misschien de dood in de ogen. Ze tuurt een seconde in haar eigen ogen. Heeft sterven zin? Kun je zaken pas echt veranderen als je daar bent? In het land zelf? Vrouwenrechten in Amerika zijn uiteindelijk toch ook bevochten door vrouwen in Amerika en niet door Amerikaanse vrouwen die in het buitenland woonden?
De angst kruipt Lilith naar de keel. Ze kan de blik in de spiegel niet meer aan en ijsbeert een kwartier. Op en neer. ‘Misschien dan toch iets doen met het visitekaartje in mijn tas?...’, peinst ze. Ook die gedachte doet haar hart bonzen. Dan loopt ze resoluut naar een kast en pakt de kroon met de zeven spitse punten. Het is de beroemde kroon die staat voor de zeven oceanen en de zeven continenten van deze waanzinnige wereld. Het is de kroon van het vrijheidsbeeld, ze droeg hem laatst op een verkleedpartij in Soho. Deze machtige vrouw staat symbool voor de hele vrije wereld en ze gaf Lilith ooit een boodschap van welkom.
Ze kwam toen aan in dit vrije land, de duivel voor Iran, de ultieme bevrijding echter voor haar geketende ziel. Op de dag van haar aankomst, bracht ze een bezoek aan het beeld dat symbool stond voor alles waar ze ooit naar verlangd had. Daar stond Lady Liberty, uitkijkend over de gigantische oceaan ‘in the land of the free and the home of the brave’. Een vrije vrouw, net als Lilith vanaf nu.
Ze keek die memorabele ochtend nog even naar de boeien en ketenen die gebroken aan de voeten van het standbeeld lagen: ‘Hier is het einde van mijn gevangenis,’ zei ze. Een vrouw die naast haar stond keek haar even bemoedigend aan. Lilith richtte haar blik, net als The Lady, over de Atlantische oceaan en voelde kippenvel van haar kruin tot haar tenen. Het was even alsof de wind haar emotie droeg naar het verre Iran. Een boodschap van vrijheid in een zucht verlichting.
Lilith pakt nu de fakkel uit de kast, symbool voor diezelfde verlichting en de honger naar kennis. Ze loopt terug naar de spiegel, zet de kroon op en steekt de fakkel in de lucht. Sufragettes, die streden voor vrouwenrechten, waren ooit boos vanwege Lady Liberty. Het hypocriete beeld symboliseerde volgens hen een land waar de vrijheid van de witte man wel bestond, maar waar zo veel groepen nog steeds onderdrukt werden. Gelukkig is er later veel veranderd voor vrouwen en migranten, maar voor hoe lang nog met Donald Trump aan het roer?... Staat dit standbeeld straks weer symbool voor hypocrisie? Hoe zal haar toekomst als Iraanse vrouw zich hier ontvouwen? In ieder geval is er helemaal nooit iets veranderd voor haar zusters in Iran.
Lilith kijkt nog dieper in haar eigen ogen.
Ze rent een drukke straat in Teheran in. De kroon fier op haar hoofd, de fakkel strijdbaar in de hand. Een Amerikaanse vlag wappert om haar lichaam. Ze rent recht op het standbeeld van Ayatollah Khomeini af, trekt de vlag van haar lichaam, rukt de kroon af en staat in haar ondergoed midden op straat, net als de Iraanse vrouw laatst op televisie. ‘Woman – Life -Freedom!’, roept ze. Alles wordt stil. Iedereen kijkt. De zedenpolitie! Dan is het zwart.
Lilith ontwaakt uit haar visioen. Ze zegt tegen de spiegel: ‘Nee… zinloos. Ik weet wat ik moet doen! Het kaartje, ik wil het toch.’ Ze loopt naar de kapstok en pakt uit haar handtas het visitekaartje. Ook dit is levensgevaarlijk, maar ze gaat het doen. Onlangs trof ze een innemende man die iemand bleek te kennen, die haar misschien kan helpen. Ze vroeg met een smoes zijn kaartje. Nu belt ze hem en vraagt hem om weer eens af te spreken. Onopvallend in een café. Ze vraagt hem het nummer van die Ene… Hij begrijpt haar. ‘Weet je het zeker’, vraagt hij. ‘Ja!’
Diezelfde dag belt ze het nummer. ‘Hello?…’, klinkt het. Korte stilte. ‘Spreek ik met Masih Alinejad?’ ‘Daar spreek je mee.’ ‘Dit is Zarah Attar. Ik wil met je afspreken. Het is belangrijk.’ Morgen eet ze in het geheim met de wereldberoemde activiste Alinejad, die zich vanuit Amerika inzet voor de bevrijding van vrouwen in Iran. Al jaren wordt ze met de dood bedreigd door het regime in haar thuisland. Ze wordt overal geschaduwd. Maar ze is nog steeds strijdbaar, schuift aan bij regeringen en in televisieprogramma’s over de hele wereld.
Dit plan kan ook de dood tot gevolg hebben, het is minder heldhaftig, maar uiteindelijk momenteel toch kansrijker dan teruggaan naar Iran. Ze breekt hiermee misschien een klein beetje met de profetie. Of niet? Bedoelde de wijze niet ‘strijden in Iran’, maar ‘strijden voor vrouwen in Iran’ en vergat hij erbij te vertellen: from the land of the free and the home of the brave? Ze weet nog niet in welke windrichting het lot van Iran en de V.S. in de toekomst waait. Maar ze gaat strijden voor de vrijheid van haar land. Geïnspireerd door het vrijheidsbeeld, die sterke vrouw, eeuwig uitkijkend over de machtige zeven oceanen en zeven continenten. Vrijheid voor allen?
Comments