Ik zit in de herfstzon een boek te lezen op een terrasje op de Markt. Een vriend van me loopt langs en vraagt of hij mij mag storen. Vooruit. Hij gaat zitten. “Waar gaat je boek over?”, vraagt hij nieuwsgierig. Ik antwoord enthousiast: “Het gaat over een vrouw die…” Voordat ik mijn zin af kan maken, slaat hij zijn ogen theatraal ten hemel en slaakt een diepe zucht. “Och vrouwen…”, licht hij zijn reactie toe om vervolgens uitdagend in lachen uit te barsten. Het is ‘zogenaamd’ een grapje. Tegenwoordig word ik serieus genomen als literair adviseur voor mannen. Wat een hele eer is voor een vrouw. Maar er is kennelijk één ongeschreven voorwaarde: ik moet wel boeken promoten die binnen de ‘mannenwereld’ passen: het moet gaan over wetenschap, het universum, filosofie en ook fictie mag, maar dan liefst wel van MANNELIJKE auteurs. Waarom in godsnaam?!
Vrouwenhumor?
De opmerking van mijn vriend zet me aan het denken. De volgende dag zit ik naast mijn moeder in de auto. “Mam wat is dat toch met mannen?” Ik vertel over het voorval. … “En weet je, soms als ik een man vraag: “Heb je de nieuwe show van Brigitte Kaandorp gezien?” dan zegt hij plagerig: “Nee, Kaandorp dat is toch vrouwenhumor?” Maar ze menen het wel. Alsof er een apart soort humor is die mannen minder grappig vinden. Sommige mannen lijken wel een soort apartheidsstelsel voor vrouwen te creëren. En nu ik even verder denk: als we met de familie samenkomen en we zitten met een paar vrouwen bij tante Mia en een van onze mannelijke familieleden komt spontaan binnenlopen en ziet dat er alleen vrouwen zijn, dan zegt hij meestal beteuterd: “Oh… zijn de mannen er niet? Dan ben ik zo weer weg...”
Zijn mannen bang voor vrouwen? Vinden ze ons minder boeiend of begrijpen ze ons niet? Of voelen ze zich gewoon een culturele minderheid zonder mede-mannen? Ik besluit dit verder te onderzoeken in een essay.
Voornamelijk vrouwen
De volgende dag stuurt mijn moeder mij een column uit NRC-Handelsblad. Ze typt erbij: “ik denk dat jouw blog geschreven wil worden, want kijk eens naar deze column die vandaag in de krant staat.” Het inspirerende stuk heet: Mannen die alleen mannen bewonderen. De schrijfster Josette Daemen schrijft deze column nadat ze een interview met Connie Palmen zag. Het ging over Connies nieuwe essaybundel: Voornamelijk Vrouwen…genaamd. In dit boek brengt La Palmen een ode aan haar favoriete schrijvers. En dat zijn… voornamelijk vrouwen. Connie vertelt in het interview dat ze zeker geen hard core feministe is, maar dat ze simpelweg geen mannelijk equivalent kan vinden van het literaire genie van vrouwen als Virginia Woolf, Joan Didion en Sylvia Plath. “Eens”, denk ik.
Bro culture
De columniste schrijft dat veel mannen het niet met Connie eens zouden zijn. Mannen verheerlijken namelijk graag bro culture. Ze gaat verder. Vrij vertaald: Er zijn heel veel mannen die voornamelijk mannen bewonderen, met name op het intellectuele vlak. Het lijkt een vorm van platonische erotiek, een soort verliefdheid, gaat ze verder en ze vraagt zich af of bepaalde mannen vrouwen vooral op het erotische vlak begeren, maar dat ze vrouwelijk intellect beangstigend vinden. ‘YES! Ik heb het me dus niet ingebeeld!’, roep ik. Tijd om dit thema verder onder de loep te nemen. Wat kan ik zeggen over vrouwen in de mannenwereld en hoe sta ik zelf eigenlijk ten opzichte van mannelijke en vrouwelijke genieën? En wat ben ik zelf op de schaal van man tot vrouw? Dat moet je je tegenwoordig kennelijk ook afvragen. Ben ik - zonder dat ik het in de gaten had - zelf ook een beetje slachtoffer van bro culture? Tijd voor een diepgaand zelfonderzoek.
Ik start met het onderzoeken van mijn boekencollectie en kom tot een schokkende conclusie. Ik denk dat minimaal 65% of meer van de boeken in mijn collectie geschreven zijn door mannen. Op zich niet vreemd gezien het feit dat vrouwen pas zo’n 100 jaar mee mogen tellen in de geschiedenis. Zo heeft de man dat bepaald. Wat natuurlijk ronduit schandalig is. De systematische onderdrukking van vrouwen – door bange mannen - is in de westerse wereld afgenomen. Maar we zijn er nog lang niet.
Wat verontrustend is, is dat in steeds meer landen weer akelige regimes opduiken, wel of niet geïnspireerd door een profeet die doodsbenauwd was voor vrouwen. Resultaat: vrouwen die in doeken gewikkeld worden, weggestopt worden, gestenigd worden en nog erger. Daar kan ik me boos over maken. Terwijl ik met een boek van een vrouwelijke auteur in de hand sta, denk ik aan wat een vriendin van me hierover laatst woest uitproestte tijdens een etentje. “Het is allemaal begonnen in die ellendige Bijbel!”, fulmineerde ze met de soep op de lippen: “Eva is verantwoordelijk voor de erfzonde en ze is bovendien geboren uit de rib van Adam. De RIB van Adam?! Nou vraag ik je toch? Dat is toch een giller?! Nog erger dan de onbevlekte ontvangenis! En met dat boek in handen zijn vrouwen eeuwenlang systematisch onderdrukt!”
Waar!
Hierover later meer.
Ik besluit actie te ondernemen. Ik schaf het boek van Connie aan en ben benieuwd naar haar tips om mijn vrouwencollectie aan te vullen. Geweldige essaybundel! Ik heb meteen een stapel aanraders van Connie in huis gehaald. Ja ja, heren… ‘vrouwenliteratuur’ of mag ik het inmiddels al voorzichtig Literatuur noemen, met de grote L? Mijn favorieten uit Connies leestips zijn momenteel The lonely city van Olivia Laing en Fierce Attachments van Vivian Gornick. HEREN… doe eens gek en zet deze op jullie lijstje.
Heidi en Peter
Connie vertelt in het begin van het boek dat ze altijd naast vrouw onder de vrouwen ook one of the guys heeft willen zijn. Dat begon al omdat ze de enige dochter was in een mannengezin en omdat ze mannen fantastisch vindt, ze bewondert hen om de grote kunst die ze voortbrengen, en benadrukt dat ze zulke diepe gesprekken met ze kan hebben en dat ze zulke goede humor hebben. Ik herken dat. Zelf heb ik ook altijd one of the guys willen zijn, naast mijn glansrol als one of the girls.
Als kind had ik altijd al een beste vriend. Niet in de eerste plaats om mee te zoenen, maar vooral om avonturen mee te beleven, te stoeien, te voetballen en in bomen te klimmen. Ook wilde ik graag staand plassen. Mijn vader grinnikte dan: “Heb je penisnijd?”
Toen ik 4 was speelde ik graag Heidi en Peter met opa. Opa moest van mij dan Heidi spelen en ik was Peter. Ik vond Heidi maar saai. Die zat de hele tijd wat mooi te wezen in een jurk die niet vies mocht worden. Peter ging op avontuur in de bergen. Dat was gaaf! Als ik Peter speelde mocht ik opa’s hoed op en klom ik door de bergen met zijn wandelstok. ‘De bergen’ dat was de trap naar de 1e verdieping van huize opa en oma. Fantasie heeft iets grenzeloos. Soms stak ik een Caballero-sigaret van opa in mijn mond. Stoer toch?
Opa moest van mij een jurk van oma aan. Want Heidi droeg immers een jurk. Dit zorgde natuurlijk voor hilariteit binnen de familie. Met mijn neefje had ik later een eigen detectivebureau in een camper van onze oom. Bart en Mark heetten we. We losten heel wat zelfverzonnen cold cases op in Nederweert. Dat vond ik heerlijk, tot de dag dat we verdwaalden. Toen bleek ik toch wat minder avontuurlijk en mannelijk dan mijn neefje. Tranen met tuiten huilde ik en mijn neefje troostte mij als een echte gentleman.
Zorro
Ik vond het jammer dat alle meisjes met carnaval zo fantasieloos fee of prinses wilden zijn. Daarom maakte ik met carnaval mijn opwachting als Zorro. Het snorretje stond me goed trouwens. Ik was de bezienswaardigheid van de school. Jongens wilden toen mijn beste vriend zijn. En de meiden zeiden vol jaloezie: ‘Jongensgek!!!’ ‘Hoezo? Ik ben toch gewoon one of the guys?’ dacht ik. De meiden wisten niet dat ik one of the guys speelde omdat ik in stilte altijd verliefd werd op meisjes. Net als de jongens. Dat was mijn grote geheim. Ondertussen infiltreerde ik ook enorm in de vrouwenwereld. Ik had de beste vriendinnen, met wie ik alles durfde te doen behalve zoenen.
Omdat ik one of the guys was, ben ik ook best wat mannen gaan bewonderen. Ik luisterde namelijk graag naar muziek van gevoelige mannen omdat die vrouwen zo mooi bezongen. Vrouwen bezongen in liefdesliedjes meestal mannen, maar in die tijd geloofde ik dat ik alleen op vrouwen kon vallen. Dus kon ik me met sommige songteksten van mannen beter identificeren. Vrouwen bezongen namelijk meestal mannen. Behalve Melissa Etheridge, maar dan in bedekte termen. Ook dat vond ik tof. Maar uiteindelijk kunnen vrouwen nog veel beter schrijven over vrouwen. Vrouwen begrijpen vrouwen tot in het diepst van hun ziel. Aan de andere kant bewonderde ik daarom ook heel wat vrouwelijke genieën. Meer misschien dan het mannelijke genie... Ook vanwege de tragiek die om het vrouwelijke genie hing. Het ten onrechte niet gezien worden.
Small Talk
Maar soms verlang ik er nog even naar om one of the guys te zijn. Al mag ik dat niet meer altijd omdat ik nu ook op mannen val. Gek he? In 2013 hield ik een verjaardagsfeest met vrienden en familie in de achtertuin van mijn ouders. Het was een zomerse avond, de kaarsen en lampjes brandden en de sfeer was goed. Ik zat met de vrouwen en de homo’s in het ruime tuinhuis achterin de tuin. Aan de andere kant zat een clubje mannen. Het was heel gezellig in het kippenhok (het tuinhuis) totdat het gesprek verzandde in een complete roddelsessie. Het was van dit niveau: Een vriendin verontwaardigd:
“NOUOUOUOUOU…en toen zei ik DIT… en toen zei zij DAT en toen had ik zoiets van: ‘NAAAAAAAAA JAAAAAAAAA ZEG”. Alle vrouwen doken er bovenop. Het werd een soort massaslachting van een vrouw die er niet bij zat en er werd heel wat af gegieberd. Anyway… small talk dus. Over het algemeen kan ik super diepzinnige en hilarische gesprekken met vriendinnen voeren. En met homo's. Gesprekken over onderwerpen die de meeste hetero-mannen beangstigen. Gesprekken over onze geheimste zielenroerselen. Maar deze avond even niet...
The Universe
Ik besloot wat drinken te gaan halen in de keuken. Onderweg kwam ik langs de mannen die aan de andere kant van de tuin zaten. Ze zaten met z’n vijven naar elkaar toe gebogen, geconcentreerd, op het puntje van hun stoel. Het had iets van de geheimzinnigheid van een geheim genootschap. De mannen zaten onder de sterrenhemel een diepzinnig gesprek te voeren over - hoe toepasselijk - The Universe. Rookwolken kringelden in de lucht. Speciaal biertjes stonden op tafel. Het gesprek vond in het Engels plaats, want mijn oom uit Amerika zat erbij. Dat gaf er nog een extra dimensie aan. Ik voelde meteen de bonding en zag ze steeds dichter bij elkaar komen terwijl ze spraken over de grote filosofische vragen van het leven. Er ontstond daar iets. Mijn Amerikaanse oom heeft het nog steeds wel eens over dat indrukwekkende gesprek. Ineens voelde ik die avond een verlangen om bij de mannen te gaan zitten. Maar ik besefte meteen dat ik dan het evenwicht zou verstoren. Dat ik dan in zekere zin een indringer zou zijn. Dat is precies wat Connie in haar boek beschrijft, je kunt nooit helemaal one of the guys zijn, omdat je nu eenmaal vrouw bent.
Via dit bruggetje kom ik weer terug bij de vragen: bewonderen mannen intellectueel gezien vooral mannen? En begeren sommige mannen vrouwen eerder erotisch, dan intellectueel? En doen vrouwen daar misschien zelf ook een beetje aan mee?
Hoe vaak wordt over een vrouw in eerste instantie gezegd: ‘Waat bisse toch schooeen!’? Joa echt hieeeel net!!” ('Schoeen' is Weerts voor 'knap') Of: ‘Os Jos heet un now maegdje ut es un hieeel net!’ ('Onze Jos heeft een nieuw meisje, ze ziet er goed uit') Ik hoor dit mannen en nog veel meer vrouwen zeggen. Soms lijken ‘schoeen’ en ‘net’ het eerste evaluatiecriterium. Ik herinner me nog die keer dat ene Zus van S. uit Nederweert op straat tegen me zei: ‘Och joa Annie die heet zich toch goad opgewerktj’ (Annie heeft zich dus goed opgewerkt). Ik kende Annie en wist dat ze op latere leeftijd een WO-opleiding had gevolgd en daar een bijpassende topbaan mee in de wacht sleepte. Dus ik knikte hevig. Bleek ze met ‘opgewerktj’ niet te bedoelen dat Annie zich intellectueel had opgewerkt, maar dat ze er KNAPPER op was geworden?!
Op de catwalk
Mannen hoor ik vaker zeggen: ‘ik wil zo graag met m’n nieuwe vriendin in de stad lopen’. Daarmee bedoelen ze dat ze met haar op de Catwalk willen, de catwalk is het marktplein dat aan alle kanten is omringd door terrassen. Dat zeggen ze vooral als ze een oogverblindend mooie vriendin hebben. Ze willen de jaloerse blik voelen van alle andere mannelijke aapjes en hun respect afdwingen omdat HIJ het mooiste aapje heeft gescoord. ‘Hij moet wel geweldig zijn dat hij zo’n knappe vrouw heeft gescoord!!”
Schoeen?
Omdat ik me enigszins erger aan dit soort uitspraken doe ik niet altijd mijn best om al te ‘Schooeen’ voor de dag te komen. Daardoor word ik meestal tot ‘hieeeeel slum’ (heel slim) betiteld. YES denk ik dan tevreden! Mijn intellect is nu doorslaggevend. De beste openingszin die een man ooit bij mij gebruikte is deze: ‘Een vriendin vertelde me dat jij volgens haar het slimste meisje van Weert bent. En ik vind je na 2 minuten praten al geweldig… Wil je met me afspreken?’ Ik smolt natuurlijk onmiddellijk. Het was ook nog een bloedmooie jongen, dus ik zag mezelf al met hem op de catwalk verschijnen. En dat alle aapjes dan met open mond zouden kijken: ‘Zij moet wel heel SLIM zijn dat ze zo’n knappe vent heeft!’
Now we’re talking! Helaas had deze leuke jongen bepaalde bed-wensen die ik niet wilde inwilligen, dus het is nooit wat geworden. N.B. Een vriendin mocht dit blog proeflezen. Na afloop liep ze binnen en riep: "Daan, hoe zit dat nou met die bedwantsen?!" Hilariteit ten top.
Bewondering
Ik vervolgde mijn zoektocht naar mannelijke bewondering voor vrouwen. Ik vroeg verschillende mannen die ik tegenkwam een top drie te geven van mensen die ze bewonderen, vanwege intellectuele of artistieke prestaties. Vrijwel alle mannen noemden 3 mannen. Dan begon ik ze te ondervragen over deze kwestie. ALLE ondervraagden waren unaniem: zijzelf bewonderden vrouwen vurig, maar alle ANDERE mannen bewonderden volgens hen wel veel meer mannen. Interessant… De meeste mannen gaven aan dat ze vrouwen diep van binnen de hogere sekse vinden. Daar ben ik het roerend mee eens. Ik beschouw de romantische vrouwenliefde ook als een hogere vorm van liefde, dan de liefde tussen een man en een vrouw. Maar dat terzijde.
Maar de geschiedenis beweert echter iets heel anders op het gebied van mannen die zeggen dat ze vrouwen bewonderen... Helaas mannen...
Invisible Women
Een tijdje geleden struinde ik rond in die boekenkerk in Maastricht. Ik stuitte op het boek Invisible Women. Mijn aandacht werd getrokken. In dit interessante boek onderzoekt Caroline Criado Perez de data bias in een wereld die ontworpen is voor mannen. De schellen vielen me van de ogen, toen ik het opensloeg. Ik wist natuurlijk dat het erg was, maar het is nog veel erger dan ik dacht. 321 pagina’s schreef ze erover. Het bewijs is eindeloos en verbluffend. Het is al algemeen bekend dat ziektes altijd onderzocht worden bij mannen. Vrouwen stierven bijvoorbeeld regelmatig aan een hartkwaal, die ongediagnostiseerd bleef omdat de symptomen niet herkend werden omdat die bij mannen niet voorkwamen. Natuurlijk spelen vrouwen geen enkele rol in de geschiedenis. Slimme en creatieve vrouwen met ambitie werden meestal letterlijk opgesloten in het gekkenhuis. Onder het mom van hysterie. We mogen pas sinds gisteren naar het hoger onderwijs en een rol in de maatschappij vervullen. Wist je dat zelfs in moderne films 70% van de teksten gesproken wordt door mannen?
De bias strekt zich uit tot de meest absurde voorbeelden. De eerste grottekeningen werden bij nadere inspectie helemaal niet door mannen getekend, maar door vrouwen. Briljante muziekcomposities werden op papier aan mannen toegeschreven, terwijl ze eigenlijk door een vrouw geschreven werden. Of ze werden gewoon niet uitgebracht. Nog even en ik laat uit protest mijn onwelriekend okselhaar tot aan m’n knieën groeien, bedacht ik briesend.
Nu begint alles, althans in het Westen, langzaam te veranderen. In het NRC-handelsblad stond laatst nog een mooi artikel van een mannelijke auteur Nathan Vos: De man is overbodig en dat weet hij. De nogal rechtse 'no nonsense' website De Dagelijkse Standaard ontplofte uiteraard nadat dit artikel verscheen (Heerlijk!) Vos verklaart dat de man eindelijk een beetje toegeeft dat hij altijd het gevoel heeft gehad dat hij - bij gebrek aan baarmoeder - evolutionair overbodig was en zich daarom zo agressief gedroeg. Hij kreeg bijgevolg een niet te stuiten bewijsdrang. Het leidde enerzijds tot prachtige kunst, wetenschap en filosofie, maar anderzijds tot wreedheid, destructie en oorlogen. Mannen werden kanonnenvoer en probeerden vrouwen tegelijk monddood te maken. De vrouw moest gestraft worden voor haar biologische superioriteit. Maar nu is de man, na heel wat opstand van vrouwen, langzaam tot inkeer aan het komen. Hij geeft zich een klein beetje gewonnen. Op sommige plekken dan.
Vrouw aan het roer
Toen sloeg ik aan het fantaseren. ‘Wat zou er gebeuren als vrouwen nog wat meer aan het roer kwamen? Zou dat minder oorlog opleveren?,’ vragen mensen zich vaker af. Nou dat zou best kunnen. Wist je dat 92% van de moorden gepleegd worden door mannen? Wetenschappers zeggen wel eens dat de doorgaans patriarchale menselijke samenlevingen qua geweld het meest lijken op de samenlevingen van Chimpansees. Dat zijn echte vechtersbazen.
Hitsige aapjes
Veel liefdevoller zijn de Bonobo-aapjes, die veel vrouwelijke matriarchale invloeden in hun wereld hebben! Dat zijn dan ook mijn favoriete troetelaapjes! En troetelen dat doen ze. Bonobo’s leven bij het credo: Make love, not war. Ze hebben heuse polyamoureuze samenlevingen gesticht. Liefde regeert er. En seks. Alle aapjes doen het met elkaar. Van de ochtend tot de avond. Het is net zoiets als babbelen en vlooien.
Mannetjes met vrouwtjes, vrouwtjes met vrouwtjes, mannetjes met mannetjes. Het is 1 grote happy orgie. Zelfs baby-aapjes worden liefdevol besprongen. Dat gaat wat ver misschien… Even wrijven tegen elkaars genitaliën is de gebruikelijke wijze van begroeting. Ook bij nieuwelingen. Dus niks geen kale hand. Het mooie aan de bonobo-samenleving is dat ze bijna agressie-loos is. Ook bonobo’s van vreemde groepen worden met gespreide benen ontvangen!
Geschiedenis herschrijven
Hoe mooi zou het zijn als we iets meer van de bonobo’s kregen?! En dan gaan we meteen de geschiedenis herschrijven. Adam wordt natuurlijk netjes geboren uit de baarmoeder van Eva. Het verhaal van de haan en het ei is namelijk heel kort. Dat bestaat niet. Niemand kan immers geboren worden uit de rib van een man. Sorry heren, leuk geprobeerd. Verder wordt God uiteraard een vrouw. Ook Jezus is een dame en heet in de nieuwe bijbel ‘Je Zus’. Vrouwen krijgen hun rechtmatige plek in de geschiedenis. Achterlijke regimes die vrouwen onderdrukken worden liefdevol omvergeworpen. En vooral worden vrouwen in mijn nieuwe samenleving serieus genomen en niet door sommige mannen alleen maar serieus GENOMEN. Hoewel, genomen worden ze natuurlijk ook letterlijk. En wel voortdurend! Op naar de bonobo-samenleving!
- EINDE-
Nog even nagenieten als je dit verhaal op Instagram leest?
Dit was mijn intro bij dit stuk op Facebook en Linked-In:
'Vandaag eens een feministisch getint essay van mijn hand. Mannen hou je vast. Nog even en ik laat bij wijze van protest mijn onwelriekende okselhaar groeien. Grapje... Ik ben over het algemeen dol op mannen hoor. Dat staat buiten kijf. De centrale vraag echter luidt vandaag: wordt vrouwelijke intelligentie eigenlijk al officieel aantrekkelijk bevonden door een breed publiek van mannen?
Ik raakte mede geïnteresseerd in dit onderwerp door een column die ik las in NRC-Handelsblad. Een voorzichtige gewetensvraag: Heren... prijken schrijvers als Virginia Woolf of Margaret Atwood al in jullie top 10-van beste schrijvers? En andere vrouwelijke geniën?... Ik wil niemand iets opleggen hoor. Maar eh...wij vrouwen zijn toch ook regelmatig zeer onder de indruk van de prestaties van slimme mannen? Vandaag doe ik een grondig en kritisch (zelf)onderzoek, het resulteerde in een opwindend en tegelijk pijnlijk essay over de eeuwenlange vrouwenonderdrukking en de man-vrouw data bias die onze samenleving nog dagelijks teistert.
Zoals u gewend bent, lardeer ik dit uitdagende verhaal met flink wat sardonische grappen, relativeringen, kwinkslagen en absurde denksprongen.
Dames en heren en beste reizigers: Liken en lezen is vandaag zeer gewenst! Al was het maar vanwege de geinige foto.
Ik hou desalniettemin veel van mankind hoor... Ik zou de man (en zijn formidabele geslachtsdeel) zeker niet willen missen. Het verhaal is net ietsje langer dan gebruikelijk, maar dat is pure symboliek. De vrouwenonderdrukking heeft toch zeker ook heeeel lang geduurd?... Heel wat eeuwen te lang. En ze duurt in veel landen helaas nog voort. Schang! Even doorzetten dus.
In het Westen zijn we al wat op de goede weg. Wat mij betreft: op naar een NOG wat meer matriarchale samenleving, met meer vrouwen aan de macht. Ik droom van een wereld geïnspireerd naar het passievolle voorbeeld van de hitsige Bonobo-aap... benieuwd?! Hoe denken jullie over mijn utopische bonobo-samenleving? Klik op de link en lees het hele verhaal...'
